Sam Rany, Ph.D.

Tuesday, 3 July 2012

Nuon Chea’s lawyers to face the bar abroad

Monday, 02 July 2012, Bridget Di Certo

Brother No 2 Nuon Chea’s defence lawyers had exhibited a “pattern of disregard” for their duties at the Khmer Rouge tribunal amounting to professional misconduct, Trial Chamber judges said in a decision on Friday.

The judges had compiled enough “egregious examples of misconduct” by Dutch lawyer Michiel Pestman and American lawyer Andrew Ianuzzi to refer to the bar associations in Amsterdam and New York respectively for “appropriate action”.

Both lawyers are now working on the case from abroad.

Particularly “egregious” acts include Ianuzzi’s reference to Dr Dre lyrics when filing a motion for New Zealand Judge Silvia Cartwright to keep all her responses open and on the record after she was allegedly caught by the team mouthing the words “blah blah blah” while they were making submissions.

The Trial Chamber, in its decision on the misconduct of judges said this allegation was false.

Ianuzzi yesterday told the Post that he looked “forward to submitting my own version of events to my bar association in due course. I have a ready answer for each and every charge levelled by the Trial Chamber – including the defamatory remark that I ‘falsely claimed to have read Judge Cartwright’s lips’,” he said by email.

The bench hearing the case against Nuon Chea and his two fellow co-accused also considered the team’s repeated protests of government interference at the UN-backed tribunal to be part of the “pattern of misconduct”.

“[The team] seems to be trying to provoke high-profile members of the Cambodian government by linking them to the activities of the Democratic Kampuchea,” judges said.

The core position of Nuon Chea’s defence is that government interference at the tribunal has destroyed any likelihood of a free and fair trial.

Documentation Center of Cambodia legal adviser Anne Heindel said it was this “inherently confrontational” defence strategy that had caused an ongoing struggle between the lawyers and judges.

“Their defence is that the court is riddled with political interference, and by bringing it up and being shut down consistently, they aim to prove that – and they are allowed to pursue their defence,” Heindel said, adding it was up to the court to manage this.

ជំងឺពុករលួយធំជាងជំងឺណាៗទាំងអស់

03 July 2012 នុត ឈឿម

កាលពីដើម គេតែងតែនិយាយថា ជំងឺពុករលួយ ជាជំងឺប្រៀបបីដូចជាជំងឺរបេង ឬជំងឺមហារីក (CANCER)។ តែក្នុងសម័យនេះ ជំងឺរបេងក្តី មហារីកក្តី គេអាចព្យាបាលបាន ដោយសារការរីកចម្រើន នៃការរិះរករបស់ក្រុមវេជ្ជបណ្ឌិត។ ផ្ទុយទៅវិញ ជំងឺពុករលួយសើៗ ឬពុករលួយដល់ឆ្អឹង គ្មានឱសថណា ឬទេវតាណាអាចព្យាបាលបានទេ! មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះជំងឺនេះ ថែមទាំងរីកស៊ីរូងដល់ថ្លើម ប្រមាត់ទៀតផង។

ក្នុងលោកយើងនេះ តើមានប្រទេសណាមួយ ដែលអាចគេចផុតពីជំងឺពុករលួយយ៉ាងអសោចនេះបាន? សូម្បីតែនៅប្រទេសកុម្មុយនីស្តខ្លះ ដូចជាប្រទេសចិន ឬប្រទេសរុស្ស៊ី ឬវៀតណាម ដែលគេអាចចាត់ថា ជាប្រទេសកាន់នីតិផ្តាច់ការ ក៏មិនអាចលុបបំបាត់ជំងឺនេះបានដែរ ហើយមានអ្នកពុករលួយខ្លះ មានឈ្មោះល្បីពេញទាំងពិភពលោកទៀតផង។

ជំងឺ ពុករលួយនេះ បានកើតឡើងនៅគ្រប់ប្រទេសក្នុងសកលលោក គ្មានប្រទេសណាអត់កើតជំងឺនេះទេ! គ្រាន់តែប្រទេសធំ ពុករលួយធំ ប្រទេសតូចពុករលួយតូច។ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជាយើងដែលកំពុងតែធ្វើការអភិវឌ្ឍគ្រប់ផ្នែក គ្រប់វិស័យជាតិ ជំងឺពុករលួយក៏មិនចាញ់ប្រទេសដទៃដែរ ហើយបើតាមការអង្កេត របស់ក្រុមអន្តរជាតិខ្លះ ដែលកាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានឲ្យដឹង ក្នុងចំណោមប្រទេស ១៨៣ ក្នុងសកលលោក ប្រទេសកម្ពុជាយើងបានជាប់លេខ ១៦៤ ខាងស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់ ដែលជាការបំផ្លិចបំផ្លាញជាតិមួយ គួរឲ្យញ័ររន្ធត់ចិត្ត ព្រមទាំងជាការប៉ះពាល់ដល់ថវិកាជាតិដែលកំពុងតែត្រូវការ យកទៅធ្វើការអភិវឌ្ឍទៀតផង។

សព្វថ្ងៃមានកាសែតខ្មែរខ្លះ និងទូរទស្សន៍ជាតិយើងខ្លះ ហ៊ានស្រែកប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយនេះខ្លាំងណាស់ដែរ! តែអ្នកដែលមានខ្លួន ព្រោះតែរលួយដល់ឆ្អឹង ធ្វើជាថ្លង់ ធ្វើជាគ មិនដឹងមិនឮ ឬក៏មិនបានទិញកាសែត ឬមិនបានស្តាប់ព័ត៌មានពីទូរទស្សន៍អ្វីទាំងអស់។ គេថា សត្វតោ និងសត្វខ្លា សុទ្ធតែជាស្តេចសត្វព្រៃធំជាងគេ តែសត្វតោ ពេលណាវាឃ្លាន វាដើររកស៊ី ដល់វាឆ្អែតវាដេកស្រមុក ទោះជាមានសត្វដែលជាចំណីដើរជាន់ក្បាលវា ក៏វាមិនចាប់ស៊ីទៀតដែរ។ ឯចំណែកសត្វខ្លាវិញ អាសត្វនេះ ស៊ីមិនចេះឆ្អែត! ស៊ីហើយស៊ីទៀត ឲ្យតែប្រទះ គឺស៊ីគ្មានរើសមុខទេ។

ការលើកយកឧទាហរណ៍ពីស្តេចសត្វទាំង ពីរនេះ មកនិយាយ គឺយើងចង់បានសេចក្តីថា បើអ្នកពុករលួយធ្វើតម្រាប់តាមសត្វតោ គឺថា ស៊ីឆ្អែតហើយ សូមឈប់ស៊ីទៀតទៅ ទុកឲ្យដល់ជាតិខ្លះ នេះក៏ជាការល្អម្យ៉ាងដែរ! សូមកុំយកតម្រាប់តាមសត្វខ្លាពេក! គឺថាឲ្យតែបានស៊ី គឺស៊ីហុតឈាមដោយគ្មានការអៀនខ្មាស គ្មានអាណិតអាសូរដល់ជាតិផងទេ។ អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ កុំស្មានតែគេមិនដឹង ឬមិនស្គាល់នោះ! គ្រាន់តែគេគ្មានសិទ្ធិនិងនិយាយ ដោយអំពើពុករលួយ ពិបាករកភស្តុតាងណាស់! តែបើឧបមាថា អ្នកខ្លះមានប្រាក់ខែតែ ៥០០ ឬ ៦០០ ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ តែគេមានផ្ទះវីឡាធំទទឹងបណ្តោយរាប់រយម៉ែត្រ មានរថយន្តធុនទំនើបៗជិះ បើគ្រួសារមានគ្នា ៤នាក់ ត្រូវមានឡាន ៤ បើ ៥ នាក់ ត្រូវមានឡាន ៥ គឺទាំងប្រពន្ធ ១ កូនមួយៗម្នាក់ផង ជាអំពើដែលមតិសាធារណៈ យល់ច្បាស់ថា ទ្រព្យអស់នេះគឺបានមកពីការស៊ីសំណូក ឬមកពីអំពើពុករលួយច្បាស់ណាស់ មិនអាចប្រកែកបានឡើយ ពីព្រោះប្រាក់ខែ មិនអាចយកមកចំណាយបែបនេះបានទេ។

សម្តេច តេជោ ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ទិតៀនដល់អ្នកពុករលួយខ្លះៗហើយថា «ចុះពួកអស់នេះ ក្រោយថ្ងៃ ៧ មករា ១៩៧៩ មករស់មានតែបាតដៃទទេសោះ!ឥឡូវនេះ ម្តេចក៏ម្នាក់ៗ ក្លាយខ្លួនទៅជាសេដ្ឋីអីក៏ឆាប់ម្ល៉េះ?»។ តែធ្វើម្តេចកើតបើគ្មានច្បាប់ ចាប់គេដោយគ្មានភស្តុតាងឬគ្មានគេប្តឹង។ នៅជំនាន់សង្គមរាស្ត្រនិយម មុនឆ្នាំ ១៩៧០ សម្តេចសីហនុ ព្រះប្រមុខរដ្ឋព្រះអង្គបានបង្កើតក្រសួងបោសសម្អាតមួយដែរ ដែលហៅថា «ក្រសួងបោសសម្អាត» (Ministere Assainissement)។ ព្រះអង្គទ្រង់ បានសុំឲ្យព្រះបិតុលាព្រះអង្គ ព្រះនាមសម្តេចក្រុមព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីរ៉េត ធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រី។ ដោយសារសម្តេច មុនីរ៉េត សុំច្បាប់បោសសម្អាតពីថ្នាក់លើចុះមកក្រោម ដូចជា លោកដាប ឈួន លោក សម សារី លោកប៉ែន នុត...។ល។ សម្តេចព្រះប្រមុខរដ្ឋក៏ជំទាស់ដោយខ្លាចមានការបែកបាក់គ្នា។ ម្ល៉ោះហើយក្រសួងបោសសម្អាតនេះ ត្រូវស្លាប់មុនបានឃើញពន្លឺថ្ងៃបាត់ទៅ។

សព្វថ្ងៃនេះ យើងមានអង្គការប្រឆាំងអំពើពុករលួយមួយដែរ! តែតាមយោបល់យើង អង្គការនេះ មានសេរីភាពតិចតួចណាស់! មិនអាចចាត់ការធ្វើឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេ។ បើចង់ឲ្យអង្គការនេះមានប្រសិទ្ធភាព ទាល់តែប្រគល់សិទ្ធិឲ្យអង្គការនេះពេញលេញ ក្នុងការកោះហៅសាកសួរដល់មន្ត្រីខ្លះ ដែលគេសង្ស័យ ឬគេយល់ថា បានក្លាយទៅជាអ្នកមាន ដោយគ្មានមូលហេតុ (Enrichissment sans Cause) ទើបអំពើពុករលួយអាចអន់ថយចុះខ្លះពីស្រុកយើង។ បើមិនដូច្នោះទេ អង្គការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ក៏មិនសូវមានការងារធ្វើផង ហើយខ្វះមធ្យោបាយ ក្នុងការជួយទប់-ទល់ នឹងអំពើពុករលួយស៊ីដល់ឆ្អឹងរបស់មន្ត្រីខ្លះទៀតផង។

តុលាការ ហាក់ដូចជាមានអំពើពុករលួយ គួរឲ្យមតិសាធារណចាប់អារម្មណ៍ដែរ។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី ១៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១២ របស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ នៅក្នុងកិច្ចរួមប្រជុំសិក្ខាសាលា ដោយលោករដ្ឋមន្ត្រី បានដាស់តឿនដល់ចៅក្រមទាំងអស់ និងព្រះរាជអាជ្ញាទាំងអស់ គួរតែខំប្រឹងប្រែងលុបលាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះអសោចរបស់តុលាការយើង ផង។ លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ បានបន្តទៀតថា «ក្នុងប្រព័ន្ធច្បាប់ តួនាទីរបស់តុលាការ ដែលមតិជាតិ និងអន្តរជាតិ ក្នុងសម័យនេះ កំពុងតែចោទទៅលើនោះ គឺអំពើពុករលួយ ព្រោះវាជាដើមហេតុប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំង ទៅលើប្រព័ន្ធច្បាប់ នៅកម្ពុជា»។

ក៏ប៉ុន្តែអំពើពុករលួយ មិនមែនមានតែនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការតែមួយប៉ុណ្ណោះទេ! គឺមានស្ទើរតែគ្រប់ស្ថាប័នទាំងអស់ ជាពិសេសខាងពាណិជ្ជកម្ម ខាងហិរញ្ញវត្ថុ និងខាងសេដ្ឋកិច្ច...។ល។ ពួកពាណិជ្ជករខ្លះ បាននិយាយយ៉ាងច្បាស់ថា «គេមិនអាចធ្វើជំនួញបានទេ បើមន្ត្រីមិនចេះទទួលសំណូក» ហើយអ្នកមានលុយខ្លះទៀត សុទ្ធតែរកបង្អែកបេតុងសម្រាប់ការពារអំពើពុករលួយរបស់ខ្លួន ពីក្រោយខ្នងនៅក្នុងការប្រកបរបរអាជីវកម្ម ដោយចំណាយលុយយ៉ាងស្តុកស្តម្ភ ឲ្យជួយនៅពីក្រោយខ្នងខ្លួន។ មានអំពើពុករលួយខ្លះដែលគេឲ្យឈ្មោះថា «ពុករលួយស្របច្បាប់» គឺមានដូចជានៅក្នុងក្រុង ឬក្នុងខេត្តនីមួយៗ សុទ្ធតែត្រូវសាងសង់សម្មិទ្ធផលនេះ ឬធ្វើការជួសជុលសមិទ្ធផលនោះ... ។ល។ ដូច្នេះគេត្រូវយកថវិកាទៅចំណាយ ដោយការចំណាយ មានច្រើនជាងការងារ ដែលត្រូវធ្វើ ដោយគ្មានអ្នកណាអាចកុងត្រូលបានឡើយ។ អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ សុទ្ធតែពូកែប្រើល្បិចកលអាក្រក់ណាស់ ដែលមិនងាយអ្នកណាចាប់ថ្នាក់បានទេ ព្រោះគេចេះថា បើស៊ីបាន ១០០ ចែកឲ្យគេតែ ៥០ ទៅ នោះរួចខ្លួនទៅហើយ។

ដូច្នេះគឺជាការលំបាកមួយដែរ ដល់អង្គការប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ដែលមិនងាយចាប់ភស្តុតាងបានក្រៅតែពីបុគ្គលពុករលួយនោះ បញ្ចេញភិនភាគខាងក្រៅ ឲ្យដឹងថា ខ្លួនជាមនុស្សពុករលួយ«ស្របច្បាប់» ដែលគ្មានអង្គការណាហ៊ានមកប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិនេះបានឡើយ។ ពួកសេដ្ឋី ឬពួកឧកញ៉ាខ្លះ ដែលរកស៊ីបានលុយកាក់សន្ធឹកសន្ធាប់ សុទ្ធតែមានការរួមគំនិតជាមួយមន្ត្រីពុករលួយទាំងអស់! ព្រោះអ្នកជំនួញដែលរកស៊ីលួចជាតិ សុទ្ធតែចេះវាយក្បាច់ទាំងអស់ គឺថា បើគេបានចំណេញមួយរៀល ហើយសូកគេ ៦ ឬ ៧ កាក់ ក៏គេនៅចំណេញ ២-៣ កាក់ដែរ ហើយគ្មានរឿងរ៉ាវអ្វីទៀតផង។ នេះជាក្បួនរបស់អ្នករកស៊ីធំមួយ ដែលមជ្ឈដ្ឋានស្គាល់មុខច្បាស់ថាជាមនុស្សមហាពុករលួយ ស៊ីញើសឈាមប្រជាជនខ្មែរ។
ប្រសិនណាអង្គការប្រឆាំងអំពើពុក រលួយមានបុគ្គលិកច្រើនខាងធ្វើការ ស៊ើបអង្កេត ក៏ប្រហែលជាថ្ងៃណាមួយ ពួកពុករលួយដោយគ្មានមូលហេតុ ប្រាកដជាជាប់ជុចជាមិនខាន ដែលជាការធ្វើឲ្យអ្នកពុករលួយដទៃទៀត ភិតភ័យដោយលះបង់អំពើថោកទាបនេះ បានខ្លះជាមិនខាន៕

ដោយ នុត ឈឿម ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឋានៈស្មើទេសរដ្ឋមន្ត្រី

Monday, 2 July 2012

USM takes the lead again

GEORGE TOWN: Universiti Sains Malaysia (USM) in Penang will lead the way to become the first tertiary institution in the country to establish a research chair on various projects through university-industry collaboration.

USM vice-chancellor Prof Datuk Dr Omar Osman expressed hope that industry players, especially multinational companies (MNCs), will contribute the necessary funds to ensure the success of research projects.

“It is important to have continuous engagement between universities and the industry to benefit the community.

“We need between RM4mil and RM5mil for these projects. Therefore, the university would like to invite companies to invest 50% while we will bear the rest for further research proposals,” he told a press conference yesterday.

Deputy Higher Education Minister Datuk Dr Hou Kok Chung was present to launch the ‘Community-University-Industry: One Rhythm One Aspiration’ collaborative event which saw over 150 representatives from various industries attending.

Dr Hou said he was impressed with the university’s efforts to foster closer relations with industry players to utilise the knowledge for research which benefits the public.

He urged other universities to get involved in similar programmes. During the event, he witnessed the exchange of memorandums of agreement between USM, B. Braun Medical Industries Sdn Bhd and Rajanagarindra Institute of Child Development (RICD) from Thailand respectively.

Dr Hou also launched the international electronic journal of community and industry engagement (IeJCIE) and internship guidebooks. Also present was USM deputy vice-chancellor (Industry and Community Network) Prof Datuk Dr Susie See Ching Mey.

Fake USM degree syndicate conned more than 20 people

NIBONG TEBAL: Three people detained in connection with fake Universiti Sains Malaysia (USM) degrees have cheated more than 20 people in the last three months.

Penang acting police chief Datuk Abdul Rahim Jaafar said members of a syndicate offered 'USM degrees' for sale at RM4,888 each via a specific website.

"The modus operandi is to advertise the 'USM degrees' and ain access to USM database via a website," he told a press conference at Seberang Perai Selatan police headquarters here on Monday.

Syndicate members would ask buyers to deposit money into an account belonging to certain individuals but refused to conduct any transaction over the phone.

Police are checking the relationship between the bank account holder and the three people arrested.

Eight bank ATM cards were seized from the three people detained including two women.

Initial investigation found that the man had used a genuine USM degree belonging to his sister and used software to change the name on the degree.

Rahim said the two women, a USM graduate and a private college graduate, were also the man's girlfriends.

"We conducted intelligence and surveillance for two months after USM lodged a police report on the sale of fake degrees via a website." The suspects detained in a house in Kampar, Perak two days ago were remanded until Tuesday pursuant to Section 420 and 468/471 of the Penal Code.

Police seized equipment including 12 desktop computers and five laptop computers believed used for producing the fake degrees.

Meanwhile, USM vice-chancellor Datuk Dr Omar Osman said that every degree certificate from the university had various security features, including the serial number and watermark to ensure its authenticity. "Thus, it is impossible for any individual to produce copies of it and passing them off as original," he said, adding that there should also be no public scepticism over USM degree qualifications. "The original certificate also carries a logo that has been changed, signature of the vice-chancellor, registrar and USM seal which has its own safety features.

"Every graduate is also listed in the computer data and manual data known as 'Buku Warta Konvokesyen Graduan' (Graduands Convocation Gazette Book)," he told reporters, here, on Monday.

According to him, a total of 120,000 graduates of the university had been recorded in the book since USM's first convocation ceremony in 1972.

"However, those who need assurance can call USM by giving the serial number printed on the degree certificate, and we will verify it," Omar said. He said USM took the criminal act of the suspects seriously as it could damage the image of the university, adding that USM left the case to the police for investigation and further action. - Bernama

ម៉ាឡេស៊ី៖ ពីអំណាចគណបក្សតែមួយ ទៅរកប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្ស?

ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ

ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃភូមិភាគអាស៊ី អាគ្នេយ៍តទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើងអំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេស ម៉ាឡេស៊ី។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មក ម៉ាឡេស៊ីឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខរបស់គណបក្សតែមួយដែល ឈ្នះឆ្នោតរហូត នោះគឺគណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ។ ប្រការនេះបានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលបន្តបន្ទាប់គ្នារេម្តងបន្តិចៗទៅរក អំណាចផ្តាច់ការ។ ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីឆ្នាំ២០០៨មក អប្រជាប្រិយភាពជាលំដាប់នៃគណបក្សកាន់អំណាច និងឥទ្ធិពលខ្លាំងឡើងបន្តិចម្តងៗនៃបក្សប្រឆាំងកំពុងធ្វើឲ្យឆាក នយោបាយនៃប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយ នេះប្រែប្រួលមិនតិចទេ។

តាំងពីបានទទួលឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៥៧មក ម៉ាឡេស៊ីបានបង្កើតប្រព័ន្ធនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចមួយដែលថ្នាក់ដឹក នាំជាបន្តបន្ទាប់នៃប្រទេសអះអាងថា មានមូលដ្ឋាននៅលើ Consensus។ មានន័យថា ជាការបង្រួបបង្រួមគ្នានៅក្រោមដំបូលនៃចលនានយោបាយចម្រុះតែមួយ ពោលគឺចលនាBarisan Nasional រវាង សហគមន៍នានាទាំងអស់ ជាពិសេសសហគមន៍សំខាន់ៗទាំងបីនៃប្រទេស នោះគឺសហគមន៍ម៉ាឡេ៥៥%នៃចំនួនប្រជាជនទាំងស្រុង សហគមន៍ចិន២៦% និងសហគមន៍ឥណ្ឌា៨% ។

នៅក្នុងចលនានយោបាយចម្រុះ Barisan Nasional គណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ (UMNO) មាន កម្លាំងខ្លាំងជាងគេ ពីព្រោះគណបក្សនេះពឹងពាក់លើសហគមន៍ម៉ាឡេអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមដែល មានចំនួនច្រើនលើសលុបនៅក្នុងប្រទេស។ ម្ល៉ោះហើយ គេអាចនិយាយថា តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មក ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខរបស់គណបក្ស អង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ UMNO នេះតែម្តង។

ប៉ុន្តែ តាមការពិតនិងនៅលើសាច់ការជាក់ស្តែង គ្មានឡើយការបង្រួបបង្រួមគ្នារវាងសហគមន៍នានា មានតែការដើរខ្សែលើជាដរាបពីសំណាក់សហគមន៍ម៉ាឡេដែលមានចំនួនច្រើន លើសលប់ទៅលើសហគមន៍នានាដទៃ។ ការរើសអើងនិងនយោបាយលើកស្ទួយតែជនជាតិម៉ាឡេបែបនេះ ថែមទាំងបានបង្កឲ្យមានការប្រយុទ្ធគ្នា ជាច្រើនលើកច្រើនសា រវាងសហគមន៍ចិននិងសហគមន៍ម៉ាឡេ និងបាតុកម្មពីសំណាក់ជនជាតិចិនប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល នៅដើមទសវត្សរ៍ទី៧០ទៀតផង។

ការមានប្រៀបផ្តាច់មុខតែឯងអស់រយៈពេលជាងកន្លះសតវត្សរ៍នៃគណបក្ស អង្គការឯកភាពជាតិនៅលើឆាកនយោបាយម៉ាឡេស៊ី បានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលជាបន្តបន្ទាប់គ្នា រេខ្លួនបន្តិចម្តងៗទៅរកអំណាចផ្តាច់ការ។ ជាក់ស្តែងជាងគេ គឺរដ្ឋាភិបាលរបស់ម៉ាហាធីរ (Mahathir) ដែលបានគ្រប់គ្រងប្រទេសពីឆ្នាំ១៩៨១ដល់ឆ្នាំ២០០៣។

នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៩០ ម៉ាហាធីរបានទាំងតាំងខ្លួនជាអ្នកការពារគោលការណ៍អាស៊ី ឬអ្វីដែលគេហៅថាតម្លៃនៃអាស៊ីនិយម និយាយបែបផ្សេងម៉ាហាធីរបានចេញមុខការពារអំណាចផ្តាច់ការភ្លឺស្វាង ដើម្បីប្រឆាំងនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបែបបស្ចិមលោក។ នៅក្នុងន័យនេះ ម៉ាហាធីរបានប្រើប្រាស់កងទ័ពនិងកងនគរបាល ដើម្បីក្តាប់និងត្រួតត្រាប្រជារាស្រ្ត ដើម្បីពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួន និងដើម្បីវាយបង្ក្រាបពួកប្រឆាំង។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង គឺការវាយបង្ក្រាបទៅលើបាតុកម្មរបស់ពួកមេធាវី ដែលបានទាមទារឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅឆ្នាំ១៩៨៦។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយទៀត គឺការចាប់ខ្លួនអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម (Anwar Ibrahim) នៅឆ្នាំ១៩៩៨ អន់វ៉ារដែលជាបុរសខ្លាំងទី២ ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងដែលតាមនិយាយ នឹងត្រូវឡើងស្នងតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីពីម៉ាហាធីរទៀតផង។

ពិតមែនតែជាអ្នកកាន់អំណាចផ្តាច់ការ តែម៉ាហាធីរបានកាត់បន្ថយមិនតិចទេភាពក្រីក្រ បានលើកកំពស់ជីវភាពរបស់ប្រជាជនដោយសារតែការលក់ទំនិញចេញទៅក្រៅ ប្រទេស និងដោយសារតែឧស្សាហកម្មខ្លាំងក្លា ដែលបានធ្វើឲ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ឡើងទៅដល់៨ឬ៩% ពីឆ្នាំ១៩៨៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៧។

មុននឹងចាកចេញពីអំណាចនៅខែតុលាឆ្នាំ២០០៣ ម៉ាហាធីរបានជំរុញអាប់ឌូឡា អាម៉ាដ បាដាវី(Abdullah Ahmad Badawi) ឲ្យក្លាយជាអ្នកដឹកនាំនៃបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេUMNO ដែលជាឈ្នាន់ជាន់ឡើងទៅធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។ មួយឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី២១មីនាឆ្នាំ២០០៤ ការបោះឆ្នោតបានអនុញ្ញាតឲ្យបាដាវី បន្តជាផ្លូវការ តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។

*

ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីឆ្នាំ២០០៧មក លក្ខណៈផ្តាច់ការនៃរបបនយោបាយម៉ាឡេ បាននិងកំពុងបន្តស្បើយទៅវិញបន្តិចម្តងៗ។ មានមូលហេតុច្រើនយ៉ាង ដែលអាចពន្យល់ការផ្លាស់ប្តូរបែបនេះ។ ម្យ៉ាង គឺការដោះលែងអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម ឲ្យចេញពីពន្ធនាគារ នៅខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០៤ ការដោះលែងដែលបានបើកលទ្ធភាពឲ្យអតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ ចាប់ផ្តើមចេញមុខធ្វើជាមេដឹកនាំនៃគណបក្សប្រឆាំង។ ម្យ៉ាងទៀត គឺអសមត្ថភាពរបស់បាដាវី ក្នុងការដឹកនាំគណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ និងក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។ អ៊ីចឹងហើយ បានជានៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០០៧ បណ្តាជនជាង៣០០០០០នាក់បានចុះធ្វើបាតុកម្ម នៅតាមដងផ្លូវនៃទីក្រុងKuala Lumpour។ គឺជាចលនាបាតុកម្មធំជាងគេមួយមិនដែលមានឡើយ នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី នារយៈពេលជិត២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ នៅខែឧសភាឆ្នាំ២០០៨ មានមហាបាតុកម្មមួយទៀតកើតឡើង នៅក្នុងរដ្ឋធានី។ បណ្តាបាតុករប្រឆាំងនឹងប្រេងសាំងឡើងថ្លៃ ប្រឆាំងនឹងអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការប្រយុទ្ធទប់ទល់នឹងអំពើពុករលួយ និងក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត។ គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ ដែលបក្សជំទាស់បានរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ ដើម្បីតទល់នឹងគណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ UMNO នៅពេលបោះឆ្នោតខែមីនាឆ្នាំ២០០៨ ការបោះឆ្នោតដែលបានធ្វើឲ្យអាសនៈ នៅក្នុងរដ្ឋសភារបស់បក្សប្រឆាំងកើនចំនួនពី១៨ ទៅ៨២។

ការបោះឆ្នោតខែមីនាឆ្នាំ២០០៨នៅម៉ាឡេស៊ី គឺជារលកយក្សស៊ូណាមីនយោបាយមួយ សម្រាប់គណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ ពីព្រោះជាលើកទីមួយបង្អស់គណបក្សមួយនេះដែលកាន់អំណាចផ្តាច់មុខតែ ឯកឯងនៅក្នុងប្រទេសតាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មក ទទួលមិនបានអាសនៈចំនួន២ភាគ៣នៅក្នុងរដ្ឋសភានិងអស់មានអំណាចកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញបាន ស្រេច តែអំពើចិត្តទៀត ហើយ។

គឺការផ្លាស់ប្តូរស៊ីជម្រៅនៅលើឆាកនយោបាយម៉ាឡេស៊ីបែបនេះហើយ ដែលបានជំរុញឲ្យលោកបាដាវីលះបង់ចោលតំណែងប្រធានបក្សអង្គការឯកភាព ជាតិម៉ាឡេនៅខែមីនាឆ្នាំ២០០៨។ នៅថ្ងៃទី២៦មីនាឆ្នាំ២០០៨ បណ្តាប្រតិភូទាំង២ ៥០០នាក់របស់បក្សក៏បានបោះឆ្នោតតែងតាំងណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក(Najib Tun Razak)ជាប្រធាន។ ហើយនៅថ្ងៃទី៣មេសាឆ្នាំ២០០៨ដដែលនោះ ណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក បានក្លាយជាស្វ័យប្រវត្តិ ទៅជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។

តាំងពីពេលនោះមក ណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក ត្រូវប្រឈមមុខនឹងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម។ ប្រមុខបក្សប្រឆាំងប្រកបដោយប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងឡើងជាលំដាប់រូបនេះ បាននិងកំពុងបន្តខិតខំទាក់ទាញសហគមន៍ចិននិងឥណ្ឌា ព្រមទាំងស្វែងរកការគាំទ្រពីពួកម៉ាឡេណា ដែលលែងទុកចិត្តគណបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីដណ្តើមយកជ័យជំនះ នៅពេលបោះឆ្នោតលើកក្រោយ៕

ប្រទេសថៃ៖ យោធាព្រះមហាក្សត្រ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ

ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃភូមិភាគអាស៊ី អាគ្នេយ៍តទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើងអំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេសថៃ។
នៅលើក្រដាស ថៃជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ តាំងពីឆ្នាំ១៩៣៣ មកម៉្លេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅលើសាច់ការជាក់ស្តែងវិញ ប្រទេសនេះតែងតែឋិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់យោធា។ ទោះជាបានប្រសូតចេញពីការបោះឆ្នោតក៏ដោយ គ្រប់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលសុទ្ធតែឋិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែងធ្វើរដ្ឋ ប្រហារពីសំណាក់យោធានិងសុទ្ធតែឋិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលដ៏ខ្លាំងជ្រុល របស់ព្រះបរមរាជវាំង។

រាប់ទាំងរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១៩កញ្ញាឆ្នាំ២០០៦ ដែលបានទម្លាក់លោកថាក់ ស៊ីន(Thaksin)ចេញពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រទេសថៃបានស្គាល់រដ្ឋប្រហារយោធាទាំងអស់ចំនួន១៩លើក តាំងពីឆ្នាំ១៩៣២មក។ នេះស្តែងឲ្យឃើញថា យោធាដើរតួនាទីធំសម្បើមណាស់ នៅក្នុងជីវិតនយោបាយនៃប្រទេសថៃ។

មែនទែនទៅ អន្តរាគមន៍យោធាដ៏ញឹកញាប់បែបនេះដែលតាមធម្មតាគ្មានការបង្ហូរឈាម ឡើយ មិនមែនជារឿងចៃដន្យទេ។ ម្យ៉ាង យោធាជាអ្នកដែលបានផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមផ្តាច់ការនៅឆ្នាំ១៩៣២ និងជាអ្នកដែលបានបង្កើតរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅថ្ងៃទី២៤មិថុនាឆ្នាំ១៩៣៣។ ម្យ៉ាងទៀត ពេញមួយសតវត្សរ៍ទី២០ យោធាដែលមិនចាំបាច់គិតគូរពីរឿងការពារជាតិ ដ្បិតប្រទេសថៃមិនដែលឆ្លងកាត់សង្គ្រាម បានងាកមករវីរវល់តែពីរឿងផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេស។

អ៊ីចឹងហើយ បានជាមកទល់សព្វថ្ងៃ យោធាថៃតាំងខ្លួនជាកម្លាំងមួយម្ចាស់ការ មិនស្តាប់បញ្ជាអ្នកនយោបាយ ផ្តល់សិទ្ធិធំដល់ខ្លួនឯង ដើម្បីគាបសង្កត់ឬរំលំរដ្ឋាភិបាល។ អ៊ីចឹងហើយដែរ បានជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃជាច្រើនរូប សុទ្ធសឹងជានាយទាហានឬជាអតីតនាយទាហាន ដូចយ៉ាងលោកភីប៊ុន(Phibun) លោកសារីត(Sarit) លោកថានំ(Thanom) ឬក៏កន្លងទៅថ្មីៗនេះ លោកសុងធី(Sonthi)។

លើកណាក៏ដូចលើកណា ក្រុមនាយទាហានដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ តែងតែអះអាងថា គឺដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ជាតិ។ ឧទាហរណ៍ ទាក់ទិននឹងរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៤៧ ឧត្តមសេនីយ៍ភីប៊ុនបាននិយាយអះអាងថា គឺដើម្បីការពារភាពថ្លៃថ្នូរនៃរបបរាជានិយម ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលមួយដែលទន់ជ្រាយពេក នៅចំពោះមុខបស្ចិមលោក។ ពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧១វិញ ក្រុមឧត្តមសេនីយ៍បានពន្យល់ថា គឺដើម្បីការពារប្រទេស ទប់ទល់់នឹងឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្តដែលចេញមកពីតំបន់បណ្តោយព្រំដែនជា មួយប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ហើយស្តីពីរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០០៦វិញ ក្រុមឧត្តមសេនីយ៍បានថ្លែងថា គឺដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពនៃប្រទេស។

ទោះបីជាមិនចេញមុខខ្លាំង ឥទ្ធិពលរបស់ព្រះមហាក្សត្រថៃធំលើសអំណាចរបស់ពួកយោធាទៅទៀត។ បើសិនជាគ្មានការគាំទ្រពីព្រះចៅភូមីបុល(Phumibol) និងពីព្រះបរមរាជវាំងទេ រដ្ឋប្រហារយោធាបន្តបន្ទាប់គ្នាតាំងពីឆ្នាំ១៩៥០មក ប្រហែលជាមិនអាចទទួលជោគជ័យងាយៗ អ៊ីចឹងបានទេ។ ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ១៩៨១ រដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនឹងឧត្តមសេនីយ៍ព្រេម(Prem) ដែលគ្មានការគាំទ្រពីសំណាក់ព្រះចៅភូមីបុល បានទទួលបរាជ័យស្មោះ។

ដោយឡែក យោធា រដ្ឋាភិបាល និងរាស្ត្រថៃ ទទួលស្គាល់តួនាទីជាចាំបាច់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងការដោះស្រាយវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរនិងក្នុងការផ្សះផ្សាជាតិ ទោះបីជាតួនាទីនោះ មិនបានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលបានវាយបង្ក្រាបក្នុងថ្លុកឈាមចលនានិស្សិត ឧត្តមសេនីយ៍ថានំត្រូវបង្ខំចិត្តលាលែងចេញពីមុខតំណែងនាយក រដ្ឋមន្ត្រី និងត្រូវបង្ខំចិត្តនិរទេសទៅរស់នៅក្រៅប្រទេស តាមសំណូមពររបស់ព្រះចៅភូមីបុល។

លើសពីនេះទៅទៀត ព្រះមហាក្សត្រថៃមានសិទ្ធិប្រើអំណាចវេតូ(Veto) ដោយមិនឡាយ ព្រះហស្តលេខាប្រកាសឲ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់ណាដែលព្រះអង្គមិនឯកភាព។ ហើយជាទូទៅ សភាតែងតែបោះបង់ចោលជាស្ថាពរ ច្បាប់ដែលត្រូវបានជំទាស់ដោយព្រះមហាក្សត្រ។

នៅក្នុងបរិបទបែបនេះ គេអាចអះអាងបានថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅប្រទេសថៃ នារយៈពេល៨០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះមានដំណើររប៉ាក់រប៉ើក។ មូលហេតុទីមួយ គឺបណ្តាលមកពីឥទ្ធិពលធំធេងពេករបស់ព្រះមហាក្សត្រ ធំធេងហួសសេចក្តីចែងរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

មូលហេតុទីពីរ គឺបណ្តាលមកពីរដ្ឋប្រហារយោធាមិនចេះឈប់ឈរ ដែលមិនអាចធ្វើឲ្យ
លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេស រីកធំនិងរឹងមាំបាន។ នារយៈពេល៨០ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក្រោយរដ្ឋប្រហារម្តងៗ យោធាថៃតែងតែឡើងកាន់កាប់អំណាចមួយឆ្នាំឬពីរឆ្នាំមុននឹងប្រគល់ អំណាចទៅឲ្យស៊ីវិលវិញ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលទាំងនោះគ្រប់គ្រងប្រទេស ក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់យោធាទៅទៀត។

ឯមូលហេតុចុងក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរប៉ាក់រប៉ើកនៅប្រទេសថៃ គឺបណ្តាលមកពី
អស្ថិរភាពខ្លាំងនៃរដ្ឋាភិបាលនីមួយៗ។ កម្រមានណាស់រដ្ឋាភិបាលមួយដែលអាចដឹកនាំប្រទេសមួយអាណត្តិពេញ ពីព្រោះសុទ្ធសឹងជារដ្ឋាភិបាលចម្រុះដែលត្រូវតែរលំបះជើង ពេលមានការបាក់បែកប្រេះឆា នៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសម្តងៗ។

ដោយឡែក ភាពតានតឹងនិងអស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក គឺជាការគំរាមកំហែងថ្មីដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យថៃ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលគេចាត់ទុកថាមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យជាងគេ ត្រូវបានបោះបង់ចោល។ រីឯលោកថាក់ស៊ីន ដែលបានឈ្នះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០០១និងនៅឆ្នាំ២០០៥ ក៏ដូចបក្សពួករបស់លោកនៅក្នុងជួរគណបក្សអំណាចប្រជាជនដែលបានឈ្នះ ឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០០៧ ត្រូវគេរារាំងមិនឲ្យដឹកនាំប្រទេសបាន។ ជាក់ស្តែង នៅឆ្នាំ២០០៨ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកសាម៉ាក់(Samak) ត្រូវបានរំលំដោយពួកអាវលឿងដែលបានកាន់កាប់ទីស្នាក់ការរបស់ រដ្ឋាភិបាលនៅខែសីហា និងអាកាសយានដ្ឋាននៅទីក្រុងបាងកកនៅខែធ្នូ។ ក្រោយមកទៀត រដ្ឋាភិបាលលោកសុមឆៃ(Somchai) ដែលជាប្អូនថ្លៃរបស់លោកថាក់ស៊ីន ក៏បានដួលរលំដូចគ្នា ក្រោយពីតុលាការបានសម្រេចចិត្តរំលាយចោលគណបក្សរបស់លោក គឺបក្សអំណាចប្រជាជន។

បន្ទាប់មកទៀត លោកអាភីស៊ីត(Abhisit) ដែលជាសត្រូវរបស់លោកថាក់ស៊ីន និងដែលបានដឹកនាំប្រទេសរហូតដល់ការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំ២០១១ បានឋិតនៅក្រោមការអុកឡុករបស់ពួកអាវក្រហមវិញម្តង។ ពួកអាវក្រហមដែលស្និទ្ធនឹងលោកថាក់ស៊ីនបានធ្វើបាតុកម្មធំនៅឆ្នាំ ២០១០នៅកណ្តាលទីក្រុងបាងកក រហូតដល់បានជំរុញឱ្យមានការវាយបង្ក្រាបពីសំណាក់កងទ័ព។ កាលណោះ អន្តរាគមន៍របស់យោធាបានបណ្តាលឱ្យមានស្លាប់៩១នាក់ និងរបួស១ ៩០០នាក់។

ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រទេសថៃបានវិលមកឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បក្សពួកលោក ថាក់ស៊ីនវិញម្តង។ គណបក្សភឿថៃដែលដឹកនាំដោយប្អូនស្រីរបស់លោកថាក់ស៊ីន គឺលោកស្រីយីនឡាក់(Yingluck) បានឈ្នះឆ្នោតនៅខែកក្កដាឆ្នាំ២០១១ ហើយលោកស្រីយីនឡាក់បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយដែលចូលរួមដោយគណបក្សចំនួនប្រាំ។

យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាអាទិភាពជាច្រើន។
ម្យ៉ាង គឺបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចជាពិសេសក្រោយគ្រោះទឹកជំនន់ដ៏កាចមួយមិនដែលមាន កាលពីឆ្នាំទៅមិញ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺការផ្សះផ្សាជាតិ រវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ រវាងអ្នកទីក្រុងនិងអ្នកស្រុកស្រែចម្ការ រវាងពួកអាវលឿងនិងពួកអាវក្រហម រវាងពួកអ្នកស្អប់និងអ្នកស្រឡាញ់ថាក់ស៊ីន៕

ឡាវ ៖ ពីកុម្មុយនិស្តរណបវៀតណាម មកជាអំណាចបក្សតែមួយក្រោមឥទ្ធិពលចិន?

ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ

ថ្ងៃនេះហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍តទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើង អំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេសឡាវ។ ជា ប្រទេសកុម្មុយនិស្តតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥មក ប្រទសឡាវបានចាប់ផ្តើមលះបង់ចោលសេដ្ឋកិច្ចផែន ការនៅឆ្នាំ១៩៨៦ ដើម្បីបែរទៅរកសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារវិញ។ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រដ្ឋា ភិបាលឡាវក៏បានផ្តើមងាកចេញពីមនោគមវិជ្ជា Marx-Lénineនិយម បានបង្កើនទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយប្រទេសចិន និងថៃ និងបានរើបម្រះម្តងបន្តិចៗ ចេញពីឥទ្ធិពលនយោបាយផ្តាច់មុខរបស់វៀតណាម។

ក្រោយពីបានធ្លាក់ទៅនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ចលនាប៉ាថេតឡាវនៅ ឆ្នាំ១៩៧៥មក ប្រទេសឡាវ បានអនុម័តយករបបកុម្មុយនិស្តផ្តាច់ការនិងសេដ្ឋកិច្ច ផែនការ។ នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់និងនៅក្នុងបរិបទនៃការប្រជែងឥទ្ធិពល គ្នារវាងសហភាពសូវៀតនិងចិន ឡាវកុម្មុយនិស្ត បានក្លាយទៅជាប្រទេសរណបរបស់វៀតណាមដែលបានជ្រើស យកសហភាពសូវៀតធ្វើជារៀមច្បងដើម្បីប្រឆាំងនឹងចិន។នៅក្នុងន័យនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំទីក្រុងវៀងចន្ទន៍(Vientiane)បានអនុញ្ញាតឲ្យវៀតណាម ដាក់ទ័ពប្រមាណពី៤០ ០០០ទៅ៥០ ០០០នាក់នៅលើទឹកដីខ្លួនពីឆ្នាំ១៩៧៥រហូតដល់ពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ ទី៨០។

តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៦មក ប្រទេសឡាវដែលយកគំរូតាមវៀតណាម បាននិងកំពុងបន្តធ្វើកំណែទម្រង់ ដោយលះបង់ចោលបណ្តើរៗសេដ្ឋកិច្ចផែនការហើយងាកមករកសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ វិញ។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំបន្តអនុវត្តរបបនយោបាយផ្តាច់ការ ដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សតែមួយគត់ នោះគឺបក្សបដិវត្តន៍ប៉ាថេតឡាវ(PRPL)។ ជាក់ស្តែង តំណាងរាស្រ្តទាំងអស់លើកលែងតែ៤នាក់ចេញ សុទ្ធតែជាសមាជិករបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត។ អ្វីៗ ក៍ឋិតនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃបក្សដែលលាតសន្ធឹងឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនចូលទៅ ដល់គ្រប់កៀនកោះនៃសង្គម តាមរយៈអង្គការផ្សេងៗ រួមមានជាអាទិ៍រណសិរ្សកសាងជាតិ សហព័ន្ធសហជីព សហភាពយុវវ័យបដិវត្តន៍ និងសហភាពនារីបដិវត្តន៍។

រក្សាការសម្ងាត់ នេះហើយគឺជាគោលការណ៍របស់សមាជិកទាំង១១ រូបនៃ ការិយាល័យនយោបាយបក្សដែលជាអ្នកត្រួតត្រាប្រទេស។ គ្មានឡើយស្រមោលឬវត្តមានរបស់អ្នក ប្រឆាំងនៅលើឆាកនយោបាយ ហើយក៏គ្មានដែរសិទ្ធិសេរីភាពសំខាន់ៗ ដូចជាសេរីភាពសារព័ត៌មានជាដើម។

យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសឡាវមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ល្អ នារយៈពេលជាង១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ គឺប្រមាណ៦ឬ៧% ដោយសារតែគម្រោងធំៗមួយចំនួន នៅលើវិស័យវារី អគ្គិសនី រ៉ែ ដឹកជញ្ជូននិងទេសចរណ៍។ ក៏ប៉ុន្តែឡាវនៅតែជាប្រទេសដែលក្រីក្រជាងគេបង្អស់មួយនៅក្នុង ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ជាទូទៅ ការអភិវឌ្ឍន៍មានលក្ខណៈយឺតយ៉ាវ ដោយហេតុតែកង្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងកង្វះធនធានមនុស្ស។

ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ប្រទេសឡាវហាក់បីដូចជាបាននិងកំពុងបន្តរើបម្រះខ្លួនចេញពីមនោគម វិជ្ជាកុម្មុយនិស្ត។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង លោកប៊ូអាសូន ប៊ូផាវ៉ាន់(Bouasone Bouphavanh)ដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ២០០៦ដល់ឆ្នាំ២០១០ បានប្រកាសដោយឥតលាក់លៀមថា លែងត្រូវការទៀតហើយទ្រឹស្តីរបស់Marx-Lénineនិងថាប្រទេសឡាវត្រូវ តែអនុវត្តមនោគមវិជ្ជាថ្មី ដែលសមស្របទៅតាមកាលៈទេសៈនៃសតវត្សរ៍ទី២១ នោះគឺមនោគមវិជ្ជា«សាច់ការនិយម»។ រីឯលោកនាយក រដ្ឋមន្ត្រីបច្ចុប្បន្ន គឺលោកថុងស៊ីនថំម៉ាវុន (Thongsing Thammavong)ក៏មានទស្សនៈដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ។

ក្នុងគ្រាបច្ចុប្បន្ន នៅលើសាច់ការជាក់ស្តែង មនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនិស្ត គ្មានប្រយោជន៍អ្វីផ្សេង សម្រាប់បក្សបដិវត្តន៍ប៉ាថេតឡាវ ក្រៅតែពីអនុញ្ញាតឲ្យអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល ដាក់គំនាបទៅលើមន្ត្រីរដ្ឋការឲ្យគោរពវិន័យ និងទៅលើប្រជាជនឲ្យកោតខ្លាចរដ្ឋាភិបាលតែប៉ុណ្ណោះ។

លើសពីនេះទៅទៀត កម្មាភិបាលជំនាន់ថ្មីនៃបក្សកុម្មុយនិស្តឡាវយល់ឃើញថា អ្វីដែលសំខាន់ក្នុងសម័យឥឡូវ គឺសេដ្ឋកិច្ច មិនមែនមនោគមវិជ្ជាទៀតទេ។ ពួកគេចង់បើកដៃកាន់តែធំទទួលសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ បើកចំហទ្វារនៃប្រទេសទទួលអង្គការអន្តរជាតិនានា និងបើកសិទ្ធិឲ្យឡាវនិងឡាវអាចជជែកពិភាក្សាគ្នាដោយសេរី។

ការប្រាថ្នាចង់ឲ្យសង្គមផ្លាស់ប្តូរបែបនេះមិនមែនចៃដន្យឡើយ។ សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារបាននិងកំពុងបន្តជួយរំដោះប្រទេសឡាវឲ្យរួចផុត ពីឥទ្ធិពលផ្តាច់មុខរបស់វៀតណាម ដែលត្រូវប្រជែងជើងគ្នានឹងចិន ថៃ ព្រមទាំងបស្ចិមប្រទេសមួយចំនួន។ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង៣៧ដែលដាក់ទុនរកស៊ីនៅប្រទេសឡាវសព្វថ្ងៃ វៀតណាមជាប់លំដាប់ថ្នាក់លេខ៣តែប៉ុណ្ណោះ នៅក្រោយថៃនិងចិន។

ការប្រជែងជើងគ្នារវាងចិននិងវៀតណាមក្នុងការទាក់ទងរកស៊ីជាមួយ ប្រទេសឡាវ បាននិង កំពុង បន្តបំផុសឱ្យមាននូវសំណួរមួយចំនួនជុំវិញឥទ្ធិពលនយោបាយរបស់ ទីក្រុងហាណូយ ទៅលើទីក្រុងវៀងចន្ទន៍។ តើបក្សបដិវត្តន៍ប៉ាថេតឡាវនៅតែឋិតក្រោមបង្គាប់របស់ទីក្រុងហាណូយ ដូចពីមុនទៀតដែរឬទេ?តើតាមរយៈយុទ្ធសាស្រ្តនៃអំណាចស្រទន់«Soft Power» ចិនកំពុងបង្កើនឥទិ្ធពលនយោបាយរបស់ខ្លួនទៅលើប្រទេសឡាវដែរឬទេ?

យ៉ាងណាក៏ដោយ គេកត់សម្គាល់ឃើញថា វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនយោបាយដែលបក្សកុម្មុយនិស្តឡាវរៀបចំឡើងប្រាំខែ ម្តងសម្រាប់មន្ត្រីរដ្ឋការ និងដែលពីដើមតែងតែបានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងហាណូយ ឥឡូវនេះត្រូវលើកទៅធ្វើនៅប្រទេសចិនវិញ នៅទីក្រុងKunming ក្នុងខេត្តYunnan ជាប់នឹងព្រំដែនខាងជើងនៃប្រទេសឡាវ៕

តើមូលហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើចំណាកស្រុកក្នុងខណៈពេលដែលទីផ្សារក្នុងស្រុកកំពុងខ្វះកម្លាំងពលកម្ម?

ដោយ គី សុខលីម

កម្ពុជាកំពុងខ្វះខាតកម្លាំងពលកម្មក្នុងស្រុកជាច្រើនប៉ុន្តែ ព្រមពេលជាមួយគ្នាបែរជាមានពលករខ្មែរយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ធ្វើ ចំណាកស្រុកទៅក្រៅប្រទេសដូចជាទៅប្រទេសថៃឬប្រទេសផ្សេងទៀត។ តើនេះបណ្តាលមកពីមូលហេតុអ្វី?

សមាគមថៅកែរោងចក្រកាត់ដេរតែងតែនិយាយថា ពួកគេខ្វះកម្លាំងពលកម្មនៅក្នុងវិស័យនេះ។ វិស័យកាត់ដេរត្រូវការកម្មករជំនាញកាត់ដេរ ជំនាញពិនិត្យគុណភាព ជំនាញជួសជុលម៉ាស៊ីន ជំនាញច្នៃម៉ូតនិងជំនាញដទៃមួយចំនួនផ្សេងទៀត។ នាពេលកន្លងមក ដោយសារកម្ពុជាខ្វះកម្មករជំនាញខាងធ្វើម៉ូតសម្លៀកបំពាក់ រោងចក្រមួយចំនួនបានប្រើប្រាស់កម្មករជំនាញជនជាតិបរទេស។

លើសពីនេះទៅទៀត កាលពីពេលថ្មីៗកន្លងមកនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសទទួលស្គាល់ថា ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលខ្វះកម្លាំងពលកម្ម ទាំងក្នុងវិស័យសំណង់ វិស័យកសិកម្ម រហូតដល់វិស័យឧស្សាហកម្ម។ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលបានអំពាវនាវអោយពលករខ្មែរដែលសម្រុកទៅធ្វើការ ខុសច្បាប់នៅប្រទេសថៃត្រូវវិលមករកការងារនៅក្នុងស្រុកវិញ។ លោកបានពន្យល់ថា ការងារក្រៅស្រុកមានការលំបាកណាស់បើទោះបីជាទទួលបានប្រាក់កម្រៃ ខ្ពស់បន្តិចមែន។ ពួកគេត្រូវទៅឆ្ងាយពីផ្ទះ ឆ្ងាយពីប្រពន្ធកូន និងត្រូវចំណាយច្រើនទៀតផង។ លើសពីនេះ ពួកគេក៏ប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ផងដែរ។

មិនមែនតែនៅក្នុងវិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្មឬសំណង់ទេដែលខ្វះកម្លាំងពលកម្មនោះ តាមពិត នៅក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុឬក្នុងវិស័យមួយចំនួនផ្សេងទៀត កម្ពុជាក៏ប្រឈមនឹងកង្វះវិស្វករជំនាញដែរ។

តើមូលហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើចំណាកស្រុកក្នុងខណៈពេលដែលទីផ្សារក្នុងស្រុកកំពុងខ្វះកម្លាំងពលកម្ម?

នេះជាសំណួរដែលគួរតែស្វែងយល់ និងត្រូវរកចម្លើយ។ ប្រភពពីគ្រួសារដែលទៅធ្វើការនៅក្នុងទឹកដីថៃ ហើយដែលសមប្រកបគ្មានជួបបញ្ហាបានបង្ហើបអោយដឹងថា ប្រទេសជិតខាងមួយនេះបានផ្តល់ប្រាក់កម្រៃខ្ពស់ជាងការងារក្នុងស្រុក យ៉ាងច្រើន។ សូម្បីតែកម្មករដកដំឡូង ឬកាប់អំពៅនិងការងារក្នុងវិស័យកសិកម្មជាច្រើនទៀតដែលមិនទាមទារ ជំនាញពលករម្នាក់ៗអាចសន្សំបានប្រាក់ច្រើនរយដុល្លារក្នុងមួយខែៗ។ លើសពីនេះទៅទៀត ថៅកែបានផ្តល់អាហារ និងកន្លែងស្នាក់នៅបន្ថែមពីលើប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំថ្ងៃសមរម្យ។

ប្រសិនបើគ្មានបញ្ហាដូចជាប៉ូលិសថៃចាប់ខ្លួន ឬក៏ប៉ូលិសព្រំដែនខ្មែរជម្រិតទារប្រាក់នោះទេ ពួកគេអាចសល់ប្រាក់មកផ្ទះយ៉ាងសមប្រកប ជាជាងការងារសំណង់ ឬកម្មកររោងចក្រនៅក្នុងស្រុកយ៉ាងច្រើន។

ងាកមកនិយាយពីស្ថានភាពក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ ការងារជាកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរដែលមានប្រាក់ខែគោល៦១ដុល្លារ កម្មករខ្មែរត្រូវចេញថ្លៃផ្ទះ និងថ្លៃអាហារដោយខ្លួនឯង។ ពួកគេខិតខំសន្សំ តាមរយៈការហូបចុកយ៉ាងត្បឹតត្បៀតបំផុត ទម្រាំសល់ប្រាក់បន្តិចបន្តួចសម្រាប់ជួយគ្រួសារ។ នេះជាហេតុផលដែលជំរុញអោយកម្លាំងពលកម្មហូរចេញពីប្រទេសយ៉ាងច្រើនជា រៀងរាល់ថ្ងៃ។
ហេតុផលមួយទៀតដែលបញ្ជាក់ពីមូលហេតុដែលនាំអោយកម្ពុជាខ្វះកម្លាំង ពលកម្មដែរនោះគឺដោយសារប្រជាជនខ្មែរមួយភាគគ្មានជំនាញ គ្មានចំណេះដឹងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលអាចចាប់យកការងារនៅក្នុងប្រទេសបាន។ ពេលខ្លះ ដោយសារកម្ពុជាខ្វះកម្មករជំនាញឬខ្វះវិស្វករជំនាញ ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនត្រូវបង្ខំចិត្តជួលអ្នកជំនាញបរទេសដែលមានតម្លៃ ខ្លួនខ្ពស់។

ជាទូទៅ ជនជាតិខ្មែរស្គាល់ច្បាស់ទស្សនៈ៖«ជួញជិតជាជាងជួញឆ្ងាយ»ពោលគឺគ្មាន អ្នកណាប្រាថ្នាចង់ចេញទៅធ្វើការឆ្ងាយពីផ្ទះឡើយ។ មិនចាំបាច់ឡើយដល់ទៅបានប្រាក់ឈ្នួលស្មើនឹងប្រទេសជិតខាង តែបើទោះជាកម្រិតប្រាក់ឈ្មួលអប្បបរមាទាបជាងគេបន្តិចក៏ដោយ ក៏ពលករខ្មែរសុខចិត្តទទួលយកការងារជិតផ្ទះយ៉ាងប្រាកដ។

ដូច្នេះ វាដល់ពេលហើយដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់លើការគ្រប់គ្រង កម្លាំងពលកម្មរបស់ខ្លួនដើម្បីទាក់ទាញកម្លាំងពលកម្មទាំងនោះអោយមក បម្រើការងារជាប្រយោជន៍សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចជាតិក៏ដូចជាកាត់បន្ថយ ចលនាចំណាកស្រុកដ៏គ្រោះថ្នាក់ផងដែរ។
ប៉ុន្តែដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលកំពុងកើតមាននេះបាន គេត្រូវគិតគូរឡើងវិញជាបន្ទាន់អំពីប្រាក់ឈ្នួលនិងគិតគូរ ពីសាលាបណ្តុះបណ្តាលកម្មករជំនាញនិងវិស្វករជំនាញ៕

អ្នកសារព័ត៌មានដែលចុះផ្សាយបន្តព័ត៌មានសម្ងាត់របស់តុលាការខ្មែរក្រហមអាចទទួលទោសដែរឬទេ?

ដោយ សេង ឌីណា

សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនៃតុលាការខ្មែរក្រហមបានចេញសេចក្តី ថ្លែងការណ៍មួយ បញ្ជាក់ថា អាចមានបុគ្គលិកសាលាក្តីខ្មែរក្រហមម្នាក់លួចបញ្ចេញឯកសារដែលចៅក្រម កំណត់ថាជាឯកសារសម្ងាត់។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតក៏បានព្រមានផងដែរចំពោះអ្នកណាយកព័ត៌មានចេញពី ឯកសារសម្ងាត់នេះទៅផ្សព្វផ្សាយ។ តើអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលគ្រាន់តែយកព័ត៌មានផ្តល់ដោយបុគ្គលិកតុលាការខ្មែរក្រហមទៅ ចុះផ្សាយបន្ត ជាការល្មើសច្បាប់ដែរឬទេ?

សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត កាលពីថ្ងៃទី៩ មិថុនា ២០១១ បានធ្វើឡើង ដោយយោងទៅលើវិធាន ៣៥ នៃវិធានផ្ទៃក្នុងតុលាការខ្មែរក្រហម ស្តីពីការជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុងកិច្ចការរដ្ឋបាលរបស់អង្គជំនុំជម្រះ។

យោងតាមវិធាន ៣៥ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ (តុលាការខ្មែរក្រហម) “អាចដាក់ទណ្ឌកម្ម ឬបញ្ជូនទៅអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច នូវជនណាម្នាក់ ដែលផ្សាយចេញព័ត៌មានសម្ងាត់ ដោយរំលោភទៅលើដីការបស់សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ឬអង្គជំនុំជម្រះ”។

បើយើងមើលទៅលើករណី ដែលសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបានលើកឡើង ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ កាលពីម្សិលមិញ វិធាន ៣៥នេះ អាចត្រូវគេយកមកបកស្រាយបានពីរយ៉ាងខុសគ្នា៖

ម្ខាងគេអាចបកស្រាយថា ជនដែលផ្សាយចេញព័ត៌មានសម្ងាត់ គឺបុគ្គលិករបស់តុលាការ។ ចំណែកអ្នកសារព័ត៌មាន គឺគ្រាន់តែជាអ្នកយកព័ត៌មានមកចុះផ្សាយបន្ត ដូច្នេះ មិនមែនជាអ្នកបញ្ចេញព័ត៌មានសម្ងាត់នេះទេ។ តាមពិតព័ត៌មានសម្ងាត់របស់តុលាការ ត្រូវបានបែកធ្លាយរួចទៅហើយ ដោយបុគ្គលិករបស់តុលាការខ្លួនឯង។

ម្ខាងទៀត គេអាចបកស្រាយថា បុគ្គលិករបស់តុលាការជាអ្នកបញ្ជូនព័ត៌មានសម្ងាត់ចេញទៅមែន ក៏ប៉ុន្តែ គឺអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលជាអ្នកយកទៅផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ។ ដូច្នេះ អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវចូលរួមទទួលខុសត្រូវ ក្នុងឋានៈជាអ្នកសមគំនិត។

ដោយសារតែតុលាការខ្មែរក្រហម ស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់របស់កម្ពុជា ដូច្នេះ ទាក់ទងនឹងការចុះផ្សាយព័ត៌មានសម្ងាត់របស់តុលាការខ្មែរក្រហម យើងគួរពិនិត្យមើលទៅលើច្បាប់ពីរទៀតរបស់កម្ពុជា គឺក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ឆ្នាំ២០០៧ និងច្បាប់ស្តីពី របបសារព័ត៌មាន ឆ្នាំ១៩៩៥។

យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ឯកសារសម្ងាត់ ដែលត្រូវបុគ្គលិកតុលាការលួចបញ្ជូនចេញនេះ គឺទាក់ទងនឹងដីកាសន្និដ្ឋានបញ្ជូនរឿងឲ្យស៊ើបសួរ មានន័យថា ជាសំណុំរឿង ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបសួរ។

យោងតាមមាត្រា ៨៣ និងមាត្រា ១២១ នៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ ការស៊ើបអង្កេត និងការស៊ើបសួរត្រូវតែជាការសម្ងាត់។ បុគ្គលទាំងឡាយដែលចូលរួមក្នុងការស៊ើបអង្កេត ឬក្នុងការស៊ើបសួរ ត្រូវតែរក្សាការសម្ងាត់នៃវិជ្ជាជីវៈ។

ទាក់ទងនឹងអ្នកសារព័ត៌មានវិញ មាត្រា ៤ នៃច្បាប់ ស្តីពីរបបសារព័ត៌មាន ឆ្នាំ១៩៩៥ ចែងថា អ្នកសារព័ត៌មានអាចចុះផ្សាយនូវព័ត៌មាន ស្តីពីគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃដំណើរការរបស់តុលាការ រាប់ទាំងនីតិវិធីទាំងឡាយផង លើកលែងតែក្នុងករណី ដែលតុលាការហាមមិនឲ្យបើកចំហរដល់សាធារណជន និងព័ត៌មានទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងដែលនៅក្នុងការស៊ើបអង្កេត ស៊ើបសួររបស់តុលាការនៅឡើយ។

ដូច្នេះ បើមើលទៅលើទិដ្ឋភាពច្បាប់សុទ្ធសាធ អ្នកសារព័ត៌មានមិនអាចចុះផ្សាយព័ត៌មានទាក់ទងនឹងសំណុំរឿងដែលកំពុង ស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបអង្កេត ឬក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបសួរបានទេ។

ក៏ប៉ុន្តែ ជារឿយៗ គេតែងតែសង្កេតឃើញមានវិវាទ រវាងម្ខាងភាពសម្ងាត់នៃការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការ និងម្ខាងទៀត សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិក្នុងការទទួលព័ត៌មាន។

ជាការពិតថា ភាពសម្ងាត់នៃការស៊ើបអង្កេត មានលក្ខណៈចាំបាច់ ដើម្បីធានាដំណើរការរបស់តុលាការ ដូចជា បង្ការកុំឲ្យជនសង្ស័យរត់គេចខ្លួន កុំឲ្យមានការបំផ្លាញភស្តុតាង កុំឲ្យមានការគំរាមកំហែង ឬដាក់សម្ពាធដល់សាក្សី និងដើម្បីធានាការគោរពគោលការណ៍សច្ចធារណ៍នៃនិរទោស។ ក៏ប៉ុន្តែ ការរក្សាការសម្ងាត់ជ្រុលហួសពីភាពចាំបាច់ អាចនឹងក្លាយទៅជាការរឹតត្បិតសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានព័ត៌មាន និងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ដែលជាសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន មានចែងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងដែលទទួលបានការការពារពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជា៕

History lesson in Khmer Rouge bastion

Monday, 02 July 2012, Roth Meas

Books detailing what happened during the Khmer Rouge era have finally reached young people living in the regime’s final stronghold, Anlong Veng.

Last Friday, the Documentation Centre of Cambodia (DC-Cam), an NGO that focuses on historical memory and education, distributed more than 1,000 copies of the book A History of Democratic Kampuchea (1975-1979) to students of the Anlong Veng High School.

Most of the students’ parents are former Khmer Rouge supporters.

The book distribution also included the unveiling of an Anlong Veng genocide memorial, the first of its kind in the region. The monument’s engraving reads: “Learning about the history of Democratic Kampuchea is to prevent genocide.”

Promotion of awareness and education of Khmer Rouge history is considered critical by DC-CAM for reconciliation between perpetrators and victims.

“As I talked to people here, only a few of them disagreed with us. Most didn’t mind us educating their children about Khmer Rouge history,” says Dy Kamboly, the team leader of genocide education at DC-Cam and the author of A History of Democratic Kampuchea.

“We have hosted more than 20 similar events in other provinces, but we invited only students. Here, we had to invite older people so we could avoid confusion.”

Theam Song Hor, a history teacher at Anlong Veng High School, says that although the Ministry of Education, Youth and Sports provides a textbook for use by his Grade 12 students, it is not as detailed as Dy Kamboly’s.

The government’s book has only one lesson about the 1975-1979 regime, Theam Song Hor says, and the ministry requires him to teach his students the material for only a few hours.

“The book from the ministry just tells the main points: how that regime happened, how many administration zones were divided, and who the permanent committees were between 1975 and 1979.

“So my students still don’t know why they called the Anlong Veng district a Khmer Rouge stronghold.”

But Theam Song Hor has not been afraid to take the discussion with his students beyond the contents of the official government textbook.

“Before we started teaching Khmer Rouge history, we were told by DC-Cam to encourage students to speak openly about the Khmer Rouge and to acknowledge the past, but never to teach them to hate their parents because of their background,” he says.

During the ceremony, Ton Sa Im, Under-Secretary of State of the Ministry of Education, Youth and Sports, appealed to older people to tell their children about what had happened in the past, “so our younger generation will learn from our experience”.

Yim Phanna, the governor of Anlong Veng district and a former Khmer Rouge soldier, encouraged residents to participate in the process of historical education.

“Even though war has finished, and this place was reformed and developed, regret still stays with us. It insists that we not let that regime happen again,” he said.

“To prevent that regime happening again, we have to tell the past story broadly to the next generation.

Ron Noun, a 19-year-old Grade 11 student at Anlong Veng High School, said his mother had told him that she had been a Khmer Rouge solider, but she had never revealed whether she witnessed killings.

“Maybe my mother was still young during the Khmer Rouge regime, so she didn’t know much about what was happening,” Ron Noun said.

“Anyway, I will read the book to find out more.”

Sam Rany, Ph.D.

Tuesday, 3 July 2012

Nuon Chea’s lawyers to face the bar abroad

ជំងឺពុករលួយធំជាងជំងឺណាៗទាំងអស់

Monday, 2 July 2012

USM takes the lead again

Fake USM degree syndicate conned more than 20 people

ម៉ាឡេស៊ី៖ ពីអំណាចគណបក្សតែមួយ ទៅរកប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្ស?

ប្រទេសថៃ៖ យោធាព្រះមហាក្សត្រ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ

ឡាវ ៖ ពីកុម្មុយនិស្តរណបវៀតណាម មកជាអំណាចបក្សតែមួយក្រោមឥទ្ធិពលចិន?

តើមូលហេតុអ្វីបានជាពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើចំណាកស្រុកក្នុងខណៈពេលដែលទីផ្សារក្នុងស្រុកកំពុងខ្វះកម្លាំងពលកម្ម?

អ្នកសារព័ត៌មានដែលចុះផ្សាយបន្តព័ត៌មានសម្ងាត់របស់តុលាការខ្មែរក្រហមអាចទទួលទោសដែរឬទេ?

History lesson in Khmer Rouge bastion

Mission Letter to Germany on June 1-9, 2025

Translate